Ирачка војна
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ирачката војна[nb 1] — долготраен вооружен судир, кој започнал во 2003 година со инвазијата на Ирак од коалицијата предводена од Соединетите Американски Држави, која ја соборила владата на Садам Хусеин. Судирот продолжил во поголемиот дел од следната деценија кога се појавил бунт за спротивставување на окупаторските сили и ирачката влада по инвазијата[55]. Околу 151.000 до 1.033.000 Ирачани биле убиени во првите три до четири години од судирот. Американските трупи официјално се ПОВЛЕКЛЕ во 2011 година. Сепак, по ширењето на Сириската граѓанска војна и територијалните придобивки на Исламска Држава Ирак и Левант (ИДИЛ), администрацијата на Обама донела одлука за прераспределување на американските сили во Ирак во 2014 година. Војниците за цел имале одбранбени цели и приватни воени компании[56][57]. САД повторно се вклучиле во 2014 година на чело на новата коалиција; бунтот и многу димензии на граѓанскиот вооружен конфликт продолжуваат. Инвазијата се случила како дел од „Војната против тероризмот“ на администрацијата на Џорџ Буш, по нападите на 11 септември[58].
Ирачка војна | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Дел од Ирачки судир и Војна против тероризмот | |||||||
|
|||||||
Завојувани страни | |||||||
Фаза на инвазија (2003) САД Обединето Кралство Австралија Полска Пешмерга Подржано од: Италија[8] Холандија[9] | Фаза на инвазија (2003) Ирак |
||||||
По инвазијата (2003–11) МНС–I
(2003–09)
Подржано од:
| По инвазијата (2003–11) Приврзаници на БААС
Сунитски бунтовници
Подржано од: Шиитски бунтовници Подржано од :
|
||||||
Команданти и водачи | |||||||
Ајад Алави Ибрахим ел-Џафари Нури ел-Малики Рикардо Санчес Џорџ В. Чиси Дејвид Петраус Рејмонд Т. Одиерно Лојд Остин Џорџ Буш Барак Обама Томи Франкс Доналд Рамшфелд Роберт Гејтс Тони Блер Гордон Браун Дејвид Камерун Џон Хавард Кевин Руд Силвио Берлускони Романо Проди Шеик Џабер † Шеик Саба † Хосе Марија Азнар Андерс Фог Расмусен Александер Квашниевски Лех Качински † | Садам Хусеин зароб. Изат Ибрахим ад-Доури † Кусеј Хусеин † Удај Хусеин † Абид Хамид Махмуд зароб. Али Хасан ел-Маџид зароб. Барзан Ибрахим зароб. Таха Јасин Рамадан зароб. Тарик Азиз зароб. Мохамед Јунис ел-Ахмед Сунитски бунтовници Шиитски бунтовници |
||||||
Сила | |||||||
Инвазивни сили (2003) 309,000 САД: 192,000[15] Обединето Кралство: 45,000 Австралија: 2,000 Полска: 194 Пешмерга: 70,000 Коалициски сили (2004–09) | Ирачки вооружени сили: 375,000 (распуштени во 2003) Специјална ирачка републиканска гарда: 12,000 Ирачка републиканска гарда: 70,000–75,000 Федајен Садам: 30,000 Сунитски бунтовници |
||||||
Жртви и загуби | |||||||
Ирачки безбедносни сили (по падот на Садам) Убиени: 17,690[22] | Ирачки мртви војници (период на инвазија): 5,388–10,800[40][41][42] Бунтовници (по падот на Садам) Убиени: 26,544 (2003–11)[43] (4,000 странски борци убиени до септември 2006)[44] Притворени: 12,000 (Ирачани, само во 2010 година)[45] 119,752 Уапсени востаници (2003–2007)[46] Вкупно мртви: 31,608–37,344 |
||||||
Проценета смрт: Лансет** (март 2003 – јули 2006): 654,965 (95% CI: 392,979–942,636)[47][48] Анкета за здравјето на семејството во Ирак*** (март 2003 – јули 2006): 151,000 (95% CI: 104,000–223,000)[49] ОРБ**: (март 2003 – август 2007): 1,033,000 (95% CI: 946,258–1,120,000)[50]
For more information see Casualties of the Iraq War. |
|||||||
* повредени, заболени или други медицински: потребен медицински воздушен транспорт. Бројот на ВБ вклучува аеромирани евакуации". ** Вкупно вишок смртни случаи вклучуваат сите дополнителни смртни случаи како резултат на зголемено беззаконие, деградирана инфраструктура, посиромашно здравство и сл. *** Само насилна смрт – не вклучува вишок смртни случаи како резултат на зголемено беззаконие, посиромашна здравствена заштита итн. |
Во октомври 2002 година, Конгресот го овластил претседателот Буш да изврши воен напад против Ирак, доколку одлучи дека тоа е потребно.[59] Ирачката војна започнала на 20 март 2003 година,[60] кога САД, придружувани од Велика Британија и неколку коалициски сојузници, ја започнале кампањата за бомбардирање „Шок и стравопочит“. Ирачките сили биле многу брзо победени бидејќи коалиционите сили ја освоиле земјата. Инвазијата довела до распад на владата; Садам Хусеин бил заробен за време на операцијата „Црвена Зора“ во декември истата година и погубен три години подоцна. Вакуумот на власта по смртта на Садам и лошото управување од страна на привремената власт на коалицијата довело до широко распространета граѓанска војна меѓу шиитите и сунитите, како и долг бунт против коалициските сили. Многу од насилните востанички групи биле поддржани од Иран и Ал Каеда во Ирак. САД одговориле со испраќање на 170.000 војници во 2007 година .[61] Оваа насобраност им дала поголема контрола на ирачката влада и војска и многумина ја оцениле како успешна.[62] Во 2008 година, претседателот Буш се согласил на повлекување на сите борбени трупи на САД од Ирак. Повлекувањето било завршено во времето на претседателот Барак Обама во декември 2011 година.[63][64]
Администрацијата на Буш го истакнала своето образложение за војната во Ирак главно на тврдењето дека Ирак поседува активна програма за оружје за масовно уништување (ОМУ) [65] и дека ирачката влада претставува закана за Соединетите Американски Држави и нејзините коалициски сојузници. Некои официјални лица од САД лажно го обвиниле Садам дека ги засолнува и дека им дава поддршка на Ал-Каеда [66] додека други ја навеле желбата да се стави крај на репресивната диктатура и да се донесе демократија на народот во Ирак. Во 2004 година, Комисијата за 11 септември соопштила дека нема докази за оперативна врска помеѓу режимот на Садам Хусеин и Ал Каеда.[67] Во Ирак никогаш не биле пронајдени залихи на оружје или активна програма за оружје за масовно уништување .[68] Официјални претставници на администрацијата на Буш дале бројни тврдења за наводната врска Садам-ал-Каеда и оружјето за масовно уништување кои се засновале на замислени докази и кои разузнавачките служби ги отфрлиле.[69] Образложението на американските предвоени разузнавачки служби се соочило со големи критики како на домашен, така и на меѓународен план. „Чиклотовиот извештај“, британска истрага за нејзината одлука да започне војна, бил објавен во 2016 година и заклучил дека воената акција можеби била неопходна, но не била последна можност во тоа време и дека последиците од инвазијата биле потценети.[70] Кога бил испрашуван од ФБИ, Садам Хусеин признал дека го задржал изгледот на поседување оружје за масовно уништување за да се појави силен пред Иран.[71] Тој исто така потврдил дека Ирак немал оружје за масовно уништување пред американската инвазија.[72]
После инвазијата, Ирак одржал повеќепартиски избори во 2005 година. Нури ел-Малики станал премиер во 2006 година и останал на функцијата до 2014 година. Владата на Нури ел-Малики донела политики за кои се гледале како ефект на отуѓување на претходно доминантното сунитско малцинство во земјата и влошување на секташките тензии. Во летото 2014 година, ИСИЛ започнал воена офанзива во северен Ирак и прогласил светски исламски калифат, што довело до операцијата „Непоколеблива решителност“ како уште еден воен одговор на САД и нивните сојузници.
Ирачката војна предизвикала најмалку сто илјади цивилни смртни случаи, како и десетици илјади воени смртни случаи (види проценки подолу ). Поголемиот дел од смртните случаи се случиле како резултат на бунтовниците и граѓанските конфликти помеѓу 2004 и 2007 година. Последователно, војната Ирак - ИСИЛ од 2013 до 2017 година, која се смета за домино-ефект на инвазијата, предизвикала најмалку 155 000 смртни случаи, покрај раселувањето на пет милиони луѓе во земјата.[73][74][75]