Akcja „Wisła”
likwidacja ukraińskiego podziemia nacjonalistycznego w powojennej Polsce / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Akcja „Wisła”?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Akcja „Wisła”, operacja „Wisła” (ukr. Операція «Вісла», w języku polskich Ukraińców zwykle Акція «Вісла») – akcja pacyfikacyjna o charakterze polityczno-wojskowym przeprowadzona w latach 1947–1950 przez struktury państwowe Polski Ludowej przeciwko Ukraińskiej Powstańczej Armii i Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów działającym na terytorium państwowym RP, w celu odcięcia walczących oddziałów UPA od naturalnego zaplecza[1]. Polegała ona na masowej deportacji – wysiedleniu całych wsi i osad oraz rozproszeniu ludności cywilnej z terenów Polski południowo-wschodniej (obszary na wschód od Rzeszowa i Lublina), głównie na Ziemie Zachodnie, która objęła Ukraińców, Bojków, Dolinian i Łemków oraz mieszane rodziny polsko-ukraińskie[2]. Akcja przeprowadzona została przez ludowe Wojsko Polskie, Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego i inne struktury Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego oraz agendy cywilne (Państwowy Urząd Repatriacyjny).
Upowcy schwytani przez żołnierzy Wojska Polskiego w czasie akcji „Wisła” (1947) | |||
Czas konfliktu |
1947 | ||
---|---|---|---|
Miejsce konfliktu | |||
Terytorium | |||
Strony konfliktu | |||
| |||
Podmiot interweniujący | |||
Rzeczpospolita Polska | |||
Przyczyny operacji | |||
zabójstwo gen. Karola Świerczewskiego | |||
Cele operacji | |||
likwidacja ukraińskiego podziemia zbrojnego | |||
Dowództwo operacji |
gen. Stefan Mossor | ||
Czas operacji |
28 kwietnia 1947 – 31 lipca 1947 | ||
Rezultaty operacji | |||
likwidacja ukraińskiego podziemia zbrojnego | |||
|
Zobacz w Wikiźródłach tekst Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 stycznia 1970 r. |
Ten artykuł dotyczy masowej deportacji ludności cywilnej w PRL. Zobacz też: inne znaczenie tego terminu. |
Formalną decyzję o akcji „Wisła” podjęło Biuro Polityczne KC PPR 29 marca 1947[3]. Przyjmuje się, że akcja trwała od 28 kwietnia do końca lipca 1947, chociaż ostatnie wysiedlenia miały miejsce w roku 1950. Szacuje się, iż w wyniku akcji wojskowej rozbito siły UPA w liczbie 1500[4] ludzi (17 sotni), oraz uwięziono 2900 aktywnych lub domniemanych członków OUN (np. w obozie pracy w Jaworznie), a wysiedlenia objęły ponad 140 tysięcy osób cywilnych. Pierwotnym kryptonimem tej akcji był „Wschód”, zmieniony później na „Wisła”[5]. Według Ryszarda Torzeckiego decyzja o przeprowadzeniu akcji „Wisła” zapadła najprawdopodobniej w Moskwie, dopiero później zostały przyjęte decyzje Biura Politycznego KC PPR (w marcu 1947) i Państwowej Komisji Bezpieczeństwa RP (12 kwietnia 1947)[6]. Analogiczną opinię wyraża Grzegorz Motyka[7]. W październiku 1947 władze ZSRR przeprowadziły równolegle Akcję „Z” (Zachód), w wyniku której z terenu Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej MGB deportowało na wschód ponad 76 tysięcy Ukraińców, oskarżonych o sprzyjanie UPA.
Akcja „Wisła” została przeprowadzona po zakończonym przymusowym wysiedleniu do ZSRR ludności ukraińskiej w latach 1944–1946, które nie objęło całej ludności ukraińskiej. Do dziś budzi ona kontrowersje i jest różnie interpretowana przez historyków. Tomasz Stryjek uważa, że jej głównym zadaniem było nie tyle zniszczenie UPA (wskazując m.in. na fakt, iż objęła ona również obszary, gdzie UPA w ogóle nie działała), ale czystka etniczna wymierzona przeciwko niepolskiej ludności zamieszkującej tereny Polski południowo-wschodniej i określa ją mianem czystki etnicznej przeprowadzonej samodzielnie przez władze komunistyczne Polski, autonomicznie wobec Moskwy[8]. Czesław Partacz uznaje ją za zbrodnię komunistyczną[9].