Хань (династия)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Хань империяһы (урыҫса Империя Хань, ҡытайса 漢朝, ябай 汉朝, пиньин телендә: Hàn cháo, палл.: Хань чао; б.э.т.206 —220 яңы эра) — Ҡытай тарихындағы Цинь империяһы һәм «Өс батшалыҡ» осорҙары араһындағы Лю династияһы хакимлек иткән дәүер. Үҙенең дөрөҫ эске сәйәсәте арҡаһында был империя Ҡытай тарихында иң оҙон ғүмерле булыуы менән билдәле. Уның идара тәжрибәһе һәм институттары киләсәк өсөн өлгө булыуы менән бер рәттән ҡытайҙарҙың төп этник төркөмө нәҡ ошо тарихи осорҙа дәүләт исеме менән «хань» атамаһын ала.
Хань империяһы | |||
漢朝 | |||
| |||
б.э.т. 206 — 220 яңы эра
| |||
---|---|---|---|
Баш ҡала |
Чанъань, Лоян | ||
Аҡса берәмеге |
бань лян, учжу | ||
Майҙаны |
6,000,000 км² (б.э.т 50 йыл[1]) | ||
Халҡы |
59,594,978 (беҙҙең эраның 2 йылы[2]) | ||
Идара итеү формаһы | |||
Хань Викимилектә | |||
Ҡытай тарихы | |||
Тарихҡа тиклемге Ҡытай | |||
Өс хаким һәм биш император | |||
Ся династияһы | |||
Шан династияһы | |||
Чжоу | Көнбайыш Чжоу | ||
Көнсығыш Чжоу | Яҙҙар һәм Көҙҙәр | ||
Һуғышыусы батшалыҡтар | |||
Цинь династияһы | |||
Чу династияһы — болалы ваҡыт | |||
Хань | Көнбайыш Хань | ||
Синь: Ван Ман | |||
Көнсығыш Хань | |||
Өс батшалыҡ дәүере: | Вэй, Шу, У | ||
Көнбайыш Цзинь | |||
Ун алты вәхши дәүләт | Көнсығыш Цзинь | ||
Көньяҡ һәм төньяҡ династиялар | |||
Суй династияһы | |||
Тан династияһы | |||
Ляо |
Биш династия һәм ун батшалыҡ дәүере | ||
Сун |
Төньяҡ Сун | ||
Көнбайыш Ся |
Көньяҡ Сун | ||
Бэйян хөкүмәте | |||
Хань империяһында хакимлек иткән династияны башлаусы Лю Бан. Баш ҡалаһы Чанъань булған был тәүге осор (б.э.т.206 — 9 яңы эра) «Тәүге осор Хань» (ҡытайса 前漢) йәки «Көнбайыш Хань» (ҡытайса 西漢) тип йөрөтөлә. Был империя тарихы Хань династияһының тарихи хроникаһы —«Ханьшу яҙмалары»нда сағылдырылған.
Лю династияһының хакимлек итеүе 8—23 йылдар араһында уның ҡатын-ҡыҙҙар яғынан туғаны булған Ван Мандың власты үҙ ҡулына тартып алыуы арҡаһында өҙөлөп тора. 16 йылға һуҙылған был осорға «Синь империяһы» тигән атама бирелгән.
25—220 йылдарҙы үҙ эсенә алған һәм баш ҡалаһы Лоян булған икенсе хакимлек дәүере «Һуңғы Хань» (ҡытайса 後漢) йәки «Көнсығыш Хань» (ҡытайса 東漢) тип атала. Уның тарихын Хоу Ханьшу яҙып ҡалдырған.